شهرستان لامرد با مساحت 3932 كيلومتـرمربع درفاصله 446 کيلومتري از مـرکز استان(شیراز)، در جنوبـي ترين نقطه استان فارس و همجوار با دو استان هرمزگان و بوشهر واقع شده است. از شمال با شهرستان های لارستان وخنج از جنوب و شرق با استان هرمزگان، از جنوب غرب با شهرستان مهر و استان بوشهر همسايه مي باشد. نزدیکی شهرستان به حوزه کشورهای خلیج فارس، در کنار آن وجود فرودگاه بین المللی باعث ایجاد دسترسی آسان جهت گردشگری شده است.
طبق تقسيمـات كشوري شهرستـان لامرد از 4 بخش به نام هاي مركزي،چاه ورز. اشكنـان، علامرودشـت، تشكيل شده است وطبق آخرین سر شماری جمعيت شهرستان لامرد83916 نفراست.
کارخانجات
کارخانجات آلومنیوم در این منطقه در حال احداث است و کارخانهٔ سیمان از جمله کارخانه‌های احداث شده در این شهرستان میباشد. فرودگاه بین‌المللی لامرد در سال ۱۳۶۴ افتتاح شده و به شهرهای تهران (دو بار در هفته)، شیراز، مشهد اصفهان، لاوان و کشورهای کویت، قطر سوریه وامارات متحده عربی پرواز دارد. استقرار منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر در این شهرستان زمینه توسعه پایدار آن را فراهم آورده است.
تجارت
تجارت در این منطقه با سفر مردم آن به کشورهای حاشیه خلیج فارس جهت کسب درآمد، دارای قدمت است.
کشاورزی
محصولات کشاورزی شهرستان لامرد طبق مستندات لغتنامه دهخدا، عمدتاً تنباکو بوده که به صورت وسیع کشت می‌شده‌است. باغات خرما و کشت گندم و صیفی جات از محصولات اصلی منطقه لامرد بوده که کشت آنها همچنان در اطراف شهر ادامه دارد.
جغرافیا
شهرستان لامرد با ۵۶۸۳/۴ کیلومتر مربع مساحت در طول جغرافیایی ۵۲ ۵۴ و عرض جغرافیایی ۲۷ ۲۸ در جنوبی‌ترین نقطه استان فارس واقع شده‌است به‌طور دقیق در ۴۰۵کیلومتری شیراز و ۱۴۰ کیلومتری خنج قرار دارد و ۴٫۶٪ از مساحت کل استان را به خود اختصاص داده‌است. با اختلاف ارتفاع ۴۵۰ تا۵۰۰ متر از سطح دریا و متوسط بارندگی سالیانه حدود ۲۵۰ میلی‌متر با ویژگی سیل آسا در مدت کوتاهی از سال (سه ماه سال) و تبخیر سالیانه ۴۰۰۰ میلی‌متر دارای آب و هوای گرم و خشک میباشد، حداکثر گرما در فصل تابستان ۵۰درجه سانتیگراد بالای صفر و سردترین زمان آن صفر درجه سانتیگراد میباشد.
محدوده شهرستان لامرد
شهرستان لامرد از شمال و شمال شرقی به شهرستان لارستان و، از جنوب و جنوب شرقی شهرستان پارسیان و شهرستان بندر لنگه، و از سمت مشرق به شهرستان بستک و از طرف مغرب به شهرستان مهر محدود میگردد.
وضعیت توپوگرافی
شهرستان لامرد از جمله هموارترین مناطق استان فارس است، این شهرستان به صورت خطی است که از چند رشته کوه موازی که جهت آنها از شمال غربی به سوی جنوب شرقی است تشکیل یافته و دشتهای هموار و نسبتاً پهناوری چون «علامرودشت»، «دشت مرکزی» که در میان رشته کوه‌های مذکور جای دارند نواحی هموار و مسکونی آن را تشکیل می‌دهند. رشته کوه سادول، واقع در جنوب، آن را از شهرستان «بندر پارسیان» جدا می‌کند و کوه‌های «تخته سروه دیوانی»، «تنگ خور و هوا» آن را از شهرستان «لار» جدا می‌سازد و کوه‌های «ماده» و «هفتچین» مرز میان این شهرستان و شهرستان کنگان را تشکیل می‌دهند. کوه لنگه آسیایی با ارتفاع ۱۶۹۴ متر بلندترین کوه این شهرستان است و کوه‌های «تنگ خور» (۱۴۶۳ متر) و «علامرودشت» (۱۴۳۰ متر) نیز از دیگر کوه‌های بلند شهرستان لامرد به‌شمار می‌آیند و رودخانه‌های «بیرمی»، «مهران» و «گاوبندی» که خشکرودهایی بیش نیستند، رودهای این شهرستان را تشکیل می‌دهند. آب و هوای شهرستان لامرد بسیار گرم و خشک است. وجود یک رشته‌کوه بلند، شهرستان لامرد را به دو بخش و قسمت مجزا یکی دشت مرکزی (شامل قسمت اعظم بخش مرکزی، بخش اشکنان) و دیگری دشت علامرودشت (شامل بخش چاه ورزو بخش علامرودشت) تقسیم نموده‌است.
بافت روستاهای آن طولی، در کنار محورهای ارتباطی اصلی به شهرستان شکل گرفته‌است و غالباً در دامنه کوه هستند. پوشش گیاهی این منطقه ضعیف بوده واغلب کهور، گز، نخل و خارشتر میباشد.
پیشینه و تاریخ
در دوران گذشته و پیش از آنکه لامرد به شهر تبدیل شود خود روستای کوچکی از دهستان تراکمه از توابع بخش کنگان شهرستان بوشهر بوده‌است. اما با تغییر در تقسیمات کشوری روستای لامرد دهستان تراکمه به مرکز بخش تراکمه تبدیل شد. تراکمه (لامرد) تا سال ۱۳۶۸ یکی از بخش‌های شهرستان لارستان بود، اما از این سال به بعد به شهرستان لامرد تغییر نام داد و هم‌اکنون دارای سه بخش است که شامل ۷ دهستان و ۱۴۰ روستا میباشد[۲]. این شهر در قدیم به تراکمه مشهور بوده‌است. طبق بررسی‌های انجام شده توسط کارشناس میراث فرهنگی شهرستان لامرد، این شهرستان دارای پیشینه‌ای کهن میباشد. تل تاریخی کنارو در جوار روستای رکن آباد دارای قدمتی بالای پنج هزار سال میباشد و در بخش علامرودشت تل‌های چند هزار ساله‌ای را میتوان یافت که در آنجا سفال نخودی منقوش یافت شده‌است. علامرودشت در عصر هخامنشی دارای کوشکهایی بوده‌است که هم اکنون سر ستون آن بناها یافت شده‌است. در دوره اشکانی و ساسانی لامرد یک پایگاه نظامی بوده و قلاع بسیاری در آن ساخته می‌شود البته تعدادی آتشکده نیز به رسم عبادت آن روزگار احداث می‌شود که تعدادی از آنها در خفرویه علامرودشت و اشکنان باقی مانده‌است. در دوران اسلامی تنگه لامرد رهگذر اقوام بسیاری بوده‌است که لایه لایه‌های فرهنگ غنی این منطقه را تشکیل داده‌اند.
دانشگاه‌های شهرستان لامرد
- دانشگاه دولتی لامرد
- دانشگاه آزاد اسلامی لامرد
- دانشگاه پیام نور لامرد
- دانشگاه غیرانتفاعی تابناک لامرد
- دانشکده پرستاری لامرد
- دانشگاه علمی کاربردی لامرد
- دانشگاه آزاد اسلامی علامرودشت
- دانشگاه پیام نور اشکنان
ـ وضعیت آب وهوایی:
شهرستان لامرد ازنظرآب وهوایی جزء مناطق گرم وخشک محسوب می شود.حداقل درجه حرارت درزمستان صفرودرتابستان به بیش از 50 درجه سانتیگرادمی رسد.
ـ پيشينه تاريخي :
سابقه تاريخي لامرد مطابق با مطالعه آثار باستاني بجا مانده چون قلعه ها، تل ها، گورستان ها، آسیاب های آبی، قنات ها و سدها وپل ها، به دوران های عصرنوسنگی -مس وسنگ –تاریخی و دوره ها ی اسلامی می رسد. شاید قدیمیترین محل سکونت در لامرد را بتوان سایت تل کنارو در روستای رکن آباد با قدمت بالای پنج هزار سال عنوان کرد که در کنار تل منده چاه گزی علامرودشت از قدیمیترین سکونتگاههای شهرستان لامرد می باشد.
وجود62 اثرتاریخی ثبت شده درزمره آثارملی وده هااثرغیرثبتی گواه قدمت دیرینه این سرزمین است.
ـ وجه تسميه لامرد:
در بيان وجه تسميه لامرد نیز نظرات متفاوتي ارائه شده است:
لامردون (lamerdoun): در لغت به چادر صحرانشينان اطلاق مي شده است .
لامرز (lamerz): بعضي از مورخين بر اين عقيده اند كه در زمان قاجار همزمان با تقسيمات كشوري توسط خارجي‌ها اين شهر را لامرز به معناي مكاني‌كه مرز نيست نامیده اند. .
لايم رود (laimroud): زماني كه گروه‌هاي انگليسي در دوره قاجار وپهلوي براي كشف نفت و باستان شناسي به اين سرزمين آمدند ، آن را لايم رود ناميدند . زيرا در جنوب اين شهريك راه مال رو قرار داشت كه قافله ها از آن عبور مي كردند ، و به آن لايم رود به معني جاده يا دره گچي گفته مي شده كه به مرورزمان به لامرد تغيير لفظ داده است .
لامرد (lameraddaً): برخي بر اين عقيده اند كه مهاجران عربي كه براي نخستين بار از بحرين و حجاز به اين سرزمين آمده اند ، اين منطقه را لامرد به معناي راه بدون بازگشت ناميدند .
لامريد (lamorid): زماني‌كه انگليسي‌ها در دوره رضاخان پهلـــوي به دنبال استقرار امنيت به ايران آمدند ، مردم اين منطقه از پرداخت ماليات خودداري نموده و به همين دليل اين منطقه را لامريد به معنا ي تسليم ناپذير ناميدند .
لامرود (lamrood):نام دیگری که دردوره پهلوی دوم درتقسیمات کشوری به آن شناخته شده است.
و اکنون لامرد lamerd
ـ زبان ومذهب :
زبان رايج در لامرد، فارسي همراه با لهجه محلي است که در بخشهاي مرکزي و علامرودشت تشابهاتي از نظر لهجه با لهجه بوشهري و زبان لري وجود دارد . مردم بخش اشکنان نيزاز لهجه خاص خود که مشابه با لهجه مردم لارستان است استفاده مي کنند، 100 درصد جمعيت اين شهرستان را مسلمانان تشکيل مي دهندکه 95 درصد آن شيعه و5 درصد اهل تسنن هستند.
ـ میراث فرهنگی، صنايع دستي وگردشگري لامرد
شهرستان لامرد دارای 62 اثر ثبتی 22 اثر در حال ثبت می باشد که می توان از جمله آثار تاریخی آن:
سنگ نگاره های اشکنان :
سنگ نگاره های اشکنان یک موزه سر باز است که نمونه های آن از خلیج فارس تا مرکز استان وجود دارد.وجه بارز این سنگ نگاره ها را می توان قدمت بالای آنها دانست و موضوع نقشها بیشتر شکار حیوانات است .در موارد بسیاری نقش های این سنگ نگاره ها برای محققان هنوز محل تحقیق می باشد.در مورد این سایت با ارزش تاریخی تا کنون مقالاتی علمی در سطح بین المللی چاپ شده است.
مجموعه علی خان اشکنان:
مسجدعلیخان:
از دیگر بناهای دوره قاجاریه اشکنان مسجد علیخان است. این مسجد دارای تزیینات زیبای گچبری در ایوان و شبستان میباشد. سقف چوبی مسجد با نقاشی تزئین شده و دارای دو شبستان است که شبستان دوم آن در قسمت زیرین حیاط و شبستان اصلی واقع شده است
حمام: در ضلع غربی و کنار مسجد، حمام علیخان قرار دارد.
این حمام از دو فضای اولیه، سرینه و گرمخانه تشکیل شده که در قسمت گرمخانه تون حمام نیز قرار دارد
مسجد-حمام -قلعه-آب انبار،مربوط به دوره قاجاریه واقع درمرکز شهراشکنان ازجمله آثارتاریخی است که به ثبت ملی رسیده است.
تخت مهنشاهی:
این قلعه عظیم بر روی کوهی ساخته شده است که براحتی قابل دسترس نیست و به طول تقریبی یک کیلومتر و در عرض 500 متر یکی از بزرگترین قلاع منطقه می باشد.این سایت بزرگ در بخش علامرودشت و در 3 کیلومتری جنوب روستای روگیر تاج امیری واقع شده است.قدمت این اثر به دوران ساسانیان باز میگردد و خرابه های شاه نشین و شهرک وابسته به آن بر سر این کوه فلات مانند موجود است.
پل آب رسان اهل:
درفاصله 26کیلومتری شرق لامرد و2کیلومتری شمال شهراهل درمیان یک دشت واقع است. به منظور انتقال آب از دره اهلان به روستای پاقلات ساخته شده است. اين پل آب بر در فاصله 1 کيلومتری شمال شهر اهل در ميان زمين های باير که با شيب ملايمی به سمت شمال امتداد دارد به صورت ديواری عظيم از دور نمايان است. اين پل آب بر بر روی ديواری به ارتفاع تقريبی 10 متر که نسبت به شيب زمين متفاوت است عبور می کند.مسير پل آب بر از تنگ اهلان شروع می شود و در طول مسير تنها آثار پل که به صورت پشته هايی از خاک تبديل شده نمايان است اما بر روی رودخانه فصلی و در طرف ديگر اين رودخانه اثار پل آب بر به طول 67 متر سالم مانده است. این پل سنگ و ساروجی متعلق به حدود 1000 سال قبل که درفهرست آثارملی به ثبت رسیده است.
آسیابهای آبی تنگ ترمان:
در فاصله 15 کيلومتری شهر لامرد در مسير اتوبان لامرد-مهر و در سمت راست جاده یکی از آسيابهای آبی تنگ ترمان متعلق به دوره قاجاریه را می توان مشاهده کرد. . این اسیاب ها را به منظور آرد کردن گندم و دیگر حبوبات بکار میرفته است ،این آثار به لحاظ موقعیت وهمجواری بااتوبان لامرد-مهربه سهولت قابل دسترس وبازدیدودرفهرست آثارملی به ثبت رسیده است.تنگ ترمان نیز در قسمت جنوبی این آسیاب واقع گشته است و بالای 10 آسیاب را در خود جای داده است.
-حمام ده کهنه چاهورز،هفت برکه میر حسنی ، استودان شهر لامرد ، محوطه تاریخی گلرخ چاه ورز ، تل علامرودشت ، قلعه گوری رکن آباد ، پل آب رسان خشت ، آب انبارهای پاقلات ، ، آسیاب آبی ابوحنا – وردوان…ازدیگرآثارثبتی شهرستان میتوان نام برد.
